Skûtsje de Gudsekop is een oud aardappelscheepje gelegen in Akkrum in Friesland. Je kan een weekendje mee zeilen, een platbodem training volgen, of het skûtsje huren. Op deze pagina lees je over de geschiedenis van de Gudsekop. Tekst door Gudsekop-schipper Peter.
Aardappelskûtsje ‘Friesland’
We gaan terug naar begin 20e eeuw. De steden in Friesland ontwikkelen zich en er is grote behoefte aan transport van producten uit de omringende streken. Denk daarbij aan voedsel en brandstof. Dit gaat per schip omdat er nog nauwelijks goede wegen zijn. De scheepvaart ontwikkelt zich ook. De werven zijn overgegaan op een nieuw materiaal. Staal i.p.v. hout. Toch bouwt men nog steeds op dezelfde manier; alsof het van hout was.
Zo loopt de Gudsekop in 1908 van stapel. Het heet dan ‘Friesland’. Eigenaar is aardappelhandelaar Walma uit Joure. Hij vaart er wekelijks mee naar de veiling in Berlikum voor lading. Dat ging zeilend, jagend en bomend. Net zoals wij nu nog doen. Maar dan diepgeladen. Ze voeren met zijn tweeën. Schipper en knecht. Op het schip kon je overnachten en een potje koken. Van wonen was geen sprake. De tweede eigenaar was Doevendans uit Sneek.
Scouting Sneek koopt het scheepje
Maar de wereld verandert snel. In de jaren 30 heeft de vrachtauto het gewonnen van de kleine binnenvaart. De “Friesland “wordt verkocht aan de Padvinders (scouting) in Sneek om als kampschip te dienen en krijgt een nieuwe naam “Gudsekop”. Een nieuw leven begint want vanaf dan wordt er alleen nog gezeild voor het plezier. Net zoals wij nu ook nog doen. Denk aan macaroni met boterhamworst. Kampvuurliedjes. Onmogelijke liefdestoestanden etc.
Skûtsje de Gudsekop toen en nu
In grote lijnen is de Gudsekop nog hetzelfde als in 1908. Maar er zijn wel wat dingetjes veranderd. Je dacht dat het roefje klein was? Ho nou. Oorspronkelijk was het nog 40 cm korter. De roef is er rond 1960 nieuw opgezet en vergroot. Nog later is het luik naar het ruim en de gaskist gemaakt. De berghouten aan kop en kont (de stuizen) zijn nu netjes afgelast maar ze waren inderdaad oorspronkelijk van hout. We varen nu met bruine zeilen. Dat klopt eigenlijk niet. De schippers van de vrachtvaart voeren met wit katoen. Het bruine is de kleur van taan. Dat middel gebruikten ze om een oud zeil tegen schimmel te beschermen. Een bruin zeil was armoe en schande!
Als je goed kijkt is de levensloop af te lezen aan het scheepje. De klinknagels zijn van 1908. De lassen zijn van na 1950. Overal zie je sporen van alle tijden. Dat is een lang verhaal van een lange geschiedenis.
Tegenwoordig is er wel eens discussie of de Gudsekop wel een écht skûtsje is.
Meer weten over skûtsje de Gudsekop?
Vind je het leuk meer te weten over de Gudsekop, haar geschiedenis en het authentieke skûtsjesilen? Lees verder over onze manier van varen (écht skûtsjesilen) of schrijf je in voor een weekend skûtsjesilen. De maat en schipper vinden het leuk hierover verder te praten!
Verder lezen over de geschiedenis van de Gudsekop?
- Eeuwig bomend, 1908-2008, 100 jaar Gudsekop in de webwinkel
- In 1908 een scheepje gebouwd, najaar 1973 (pdf, 12 MB)
- Stichting Stamboek Ronde en Platbodemjachten over de Gudsekop incl. een mooie tijdlijn
- Fries scheepvaart museum over het scheepsmodel van de Gudsekop
Tijdlijn skûtsje Friesland, later Gudsekop
| 1908 | In Joure wordt op de werf van Auke van de Zee een scheepje gebouwd in opdracht van de aardappelschipper C. Walma. Hij haalt zijn aardappels vooral uit de streek rond Dokkum. |
| 1919 | De zonen van Walma schaffen een motorschip aan en het skûtsje ‘Friesland’wordt verkocht aan de aardappelgroothandelaar Doevendans, in Sneek. |
| 1934 | De Firma Doevendans gaat zijn aardappels per vrachtauto vervoeren. Het scheepje wordt verkocht aan de zeeverkennersgroep “Greate Pier”, eveneens in Sneek. Hier ontvangt het scheepje de naam ‘Gudsekop’. |
| 1940 | Tijdens de tweede wereldoorlog ligt de padvinderij stil. Na de oorlog wordt het behoorlijk verwaarloosde scheepje weer door de groep in gebruik genomen. |
| 1952 | Om het onderhoud te kunnen bekostigen wordt de Gudsekop regelmatig verhuurd aan andere jeugdbewegingen. De Vrijzinnig Christelijke Jeugd Centrale (VCJC) wordt een jaarlijkse klant. |
| 1959 | Tijdens de sneekweek krijgt schipper Ament aan het roer een hartaanval en overlijdt. |
| 1960 | Door gebrek aan kennis en geld is de Gudsekop te koop. De Stichting Kamp- en Reiswerk van de V.C.J.C. krijgt de eerste keus en besluit het schip te kopen. |
| 1980 | De V.C.J.C. wordt omgedoopt in Stichting Kamp- en Reiswerk, S.K.R.. |
| 1998 | Nadat de S.K.R. steeds minder activiteiten ontplooit, besluit de Gudsekop zelfstandig te worden: Stichting de Gudsekop is een feit! |
| 2003 | Het vlak van de Gudsekop wordt vervangen en ook de roef wordt gerestaureerd. In het voorjaar van 2004 laat Commissaris van de Koningin Ed Nijpels het gerestaureerde schip opnieuw te water. |
| 2008 | De Gudsekop viert haar 100 jarig bestaan met opvarenden van vroeger en nu. |
| heden | De Gudsekop blijft authentiek skûtsjesielen! |
