Zeilen in de natuur van Friesland? Je kan meevaren met skûtsje de Gudsekop. Varen op de Gudsekop is varen met de natuur en in de natuur. Aan boord ben je niet alleen overdag in de natuur, het overnachten doen we meestal ook niet in ‘de beschaving’. De hele avond en nacht doorbrengen op een meter afstand van een rietkraag is een belevenis op zich. Schipper en maat hebben altijd aandacht voor de natuur. Soms wat meer, zoals in dit natuurweekend. Hieronder staat het persoonlijk verslag van Daniël.
Eerste natuurweekend, natuurlijk een succes
Met het natuurweekend wilden we een stapje verder gaan en naast het zeilen en de gezelligheid op een ontspannen manier aandacht besteden aan de natuur in Friesland. We zien wel natuur, als we zeilen, maar wat weten we er eigenlijk van? Het weekend had dus een educatief tintje. De bedoeling is jaarlijks een dergelijk weekend met een educatief tintje te verzorgen, waarbij aandacht aan natuur en landschap (en waterbeheer) in Friesland kan worden besteed.
Op naar de Alde Faenen dus
Afgelopen oktober was dus de aftrap. Meinte Engelmoer, gerenommeerd vogelkenner trad op als gids, Paul Sistermans als schipper en Maarten Klop als maat. De Gudsekop was volledig volgeboekt en vrouwe Fortuna was ons gunstig gezind. Met een weervoorspelling met op zaterdag zuidwestenwind en op zondag een oostelijke wind, zou het een zonde zijn om niet naar de Alde Feanen te gaan.
Op naar de Alde Feanen dus. Het eerste stuk nog wat kalmpjes aan door de bebouwde kom van Akkrum. Spoorbrug en aquaduct gepasseerd konden we met een aangename wind naar het noorden toe, via het Birstummerrak.
Boezemkaden
Langs het Birstummerak was te zien, dat het Wetterskip bezig was de boezemkaden te verhogen aan de westkant. De oostkant is al eerder aangepakt. Door de kaden naar achteren te verleggen kan langs het water een brede zone van rietland ontstaan en paaigelegenheden voor o.a. snoek. Met de al eerder gesnoeide reeks aan hoge populieren tegenover zeilschool Pean verandert het Birstummerrak in slechts een aantal jaar behoorlijk van aanzicht. Je kan als het ware niet vaak genoeg meezeilen om de ontwikkelingen te blijven volgen.
Het belang van de boezemkaden kon ook nog eens benoemd worden bij het aanleggen aan de zuidkant van het eiland de Burd voor de lunch. Hier waren de kaden dus nog niet opgehoogd, met aan het begin van dit jaar berichten op het journaal, dat dit eiland – tijdens het hoge water – overstroomde. Het is overigens duidelijk te zien dat de Burd geen diepe polder is en de paar aanwezige boerderijen enigszins verhoogd gelegen zijn. Hoewel de “overstroming” duidelijk niet de bedoeling was, was het ook weer niet heel rampzalig.
Vogelgids Meinte over de vogelstand
Tijdens de lunch dan ook tijd voor de intro van Meinte. Deze was wel serieus getint. De natuur die er is, is de weerslag van het landschap en voor veel (vogel) soorten is het landschap er de afgelopen decennia niet beter op geworden. Belangrijkste ontwikkeling is de vergaande intensivering van de landbouw. Graslanden zijn droger geworden, veel voedselrijker en qua grassoortensamenstelling veel armer. Voor de weidevogels (grutto’s, kievieten) is met name dit desastreus gebleken. Een andere ontwikkeling is de verbossing van het landschap. Ons landschap wordt steeds rijker aan bomen, ook in natuurgebieden en langs de waterkant. Voor weidevogels is dit ook niet gunstig omdat bijvoorbeeld roofvogels dit als uitvalsbasis kunnen gebruiken.
De aantallen weidevogels kelderen jaar op jaar, ook omdat kuikens in dit landschap niet tot volwassenheid komen. Omdat weidevogels best oud kunnen worden, wordt de teruggang nog enigszins gemaskeerd, maar de verwachtingen voor de toekomst zijn helaas erg slecht. Triest, want de weidevogels horen er in Friesland natuurlijk gewoon echt bij. In het najaar zijn de weidevogels overigens nooit zo prominent aanwezig, daarvoor moet je in het voorjaar zijn. Het is dan ook de moeite waard de gebieden op te zoeken, waar deze weidevogels nog wel talrijk zijn.
Ganzen, andere vogels en heel veel reeën
Na een serieus begin is het vervolgens wel genieten, van alles wat zich in het najaar laat zien. Het najaar is dan ook vooral het jaargetijde van de ganzen. De ganzen gedijen, in tegenstelling tot de weidevogels, wel goed op het productiegrasland. Hun aantallen exploderen dan ook, wat tot de nodige problemen leidt. De ganzen overnachten bij voorkeur gezamenlijk op ondiep water (veilig). In de avond zien we dan ook de nodige V-vormige vluchten, naar overnachtingsplekken in de Alde Feanen. Tijdens hun gezamenlijke overnachting “vertellen” de ganzen (twetteren?) elkaar ook waar de beste etensplekken zijn. .. Nooit geweten.
Vanaf de Burd varen we richting de Modderige Bol. De Modderige Bol is een watertje tussen ’t Eilan en Goengahuizen, afgesloten door smalle sluisjes, die gesloten worden met hoogwater. ’t Eilan is recent ingericht voor de natuur en waterberging en dat is te merken. Naast kolganzen, en grauwe ganzen, laten zich onder meer ook zilverreigers, tafeleenden, kuifeenden en heel veel reeën zien.
Overnachting in de Friese natuur
Nadat we de Modderige Bol verlaten hebben, gaan we richting de Veenhoop, om daar linksaf de Hooidamsloot op te gaan. Een vriendelijk aangeboden sleep maakte dat we dit anders behoorlijke lastig stuk snel overbrugden, waarna we uiteindelijk onder windstille omstandigheden een mooie plek vonden aan de noordkant van polder de Hege Warren. Een schitterende avond met een goed begin in de vorm van een goede bak hutspot. De enige dissonant in de nacht was de wind, die teruggekomen inderdaad uit het noordoosten waaide, wat op lagerwal het slapen toch wat onrustiger maakte.
Rietland en grasland
De volgende dag vlot van start gegaan om de Alde Feanen wat verder te verkennen, waarbij vooral onze doorgang door een 4 meter breed, door riet, varens en moerasbos omgeven vaart voor de typische Alde Feanen belevenis zorgde. Het rietland wordt jaarlijks gemaaid door It Fryske Gea, wanneer het bij vorst eindelijk toegankelijk is. Zonder het maaien, zou ook hier snel bos zijn.
Voor de lunch (altijd een belangrijk moment voor ondergetekende) aangelegd langs een van de mooiste stukjes grasland van Friesland: De Wyldlannen. De Wyldlannen is een vochtig/nat soortenrijk grasland, zoals het vroeger algemeen in de lage delen van Nederland voorkwam, maar wat nu erg zeldzaam is geworden. Het beheer is erop gericht die soortenrijkdom in stand te houden. Daarbij hoort ook dat het gebied ’s winters onder water staat. Bijkomend voordeel is, dat het bij vorst ideaal schaatsgebied is/
Geslaagd weekend in de natuur van Friesland
Met de immer voorspoedige wind in de rug zijn we vervolgens langs de Sijteburen, Pean en een verdwaald ree op de nieuwe kade weer terug gezeild naar Akkrum. Perfecte wind, een fijne groep en tussen de zeilbedrijven door aan dek en aan de wal zijn de vogels en het natuur de gespreksstof. Informeel maar leerzaam. Een geslaagd weekend zeilen in de Friese natuur!
Daniël
Ook zeilen in de natuur van Friesland?
Kijk in de vaarkalender wanneer je mee kan zeilen en schrijf je in! Of lees eerst hoe het gaat als je een weekend meevaart.